Kontrol Odağı ve Sürücü Davranışları

Kontrol odağı, kişinin yaşadığı olay veya olayların nedenlerini neye veya nelere atfettiğine odaklanır. Genellikle içsel ve dışsal kontrol odağı olmak üzere iki boyuttan oluşur.  Dışsal kontrol odağı, olayların nedenlerini dışsal etkenlere (örn., kader, diğerleri, şans ve benzeri) atfetmeye karşılık gelirken; içsel kontrol odağı içsel etkenlere (örn., bireyin kendi performansı) atfetmeye karşılık gelmektedir.  Bu çalışmada, trafik ortamı için sürücü merkezli geliştirilen kontrol odağı ve sürücü davranışları (örn., ihlal – istemli kasti davranışlar- ; hata – istemsiz kasıt içermeyen davranışlar) arasındaki ilişki incelenecektir. Bu amaçla, yılda en az 1000 kilometre yol kateden 121 sürücüden (41 kadın ve 80 erkek) internet yoluyla veri toplanmıştır. Katılımcılar, bu çalışmada kullanılan Sürücü Davranışları Anketi’ni (Hatalar ve İhlaller), Çok BoyutluTrafik Kontrol Odağı Ölçeği’ni (Sürücünün Kendisi, Diğer Sürücüler, Yol ve Çevre, ve Kader) ve Montag Sürücü Ölçeği’ni (İçsel ve Dışsal) doldurmuşlardır.

Bulgular, Montag Sürücü Ölçeği’nin alt boyutları ile Çok Boyutlu Trafik Kontrol Odağı Ölçeği’nin bazı alt boyutlarının ilişkili olduğunu göstermiştir. Bu ilişkiler incelendiğinde; sadece dışsal kontrol odağı ile kader boyutları arasında anlamlı ilişki bulunmuştur. Bu nedenle, bu iki ölçeğin daha çok dışsal kontrol odağında örtüştüğü belirtilebilir. Ayrıca, Montag Sürücü Sürücü Dışsallığı alt ölçeğinde yüksek puanlara sahip olma ile hem daha fazla hata yapma hem daha fazla ihlalde bulunma arasında anlamlı bir ilişkinin olduğu bulunmuştur. Diğer yandan, Çok Boyutlu Trafik Kontrol Odağı Ölçeği’nin sürücünün kendisi odaklı  kontrol puanı yüksek olan kişilerin daha fazla hata yaptıklarını beyan ettikleri bulunmuştur. Kader alt ölçeğinde yüksek puan alan kişilerin ise daha fazla ihlal yaptıkları bulunmuştur. Kişiler kaza yapma tarihçesine göre incelendiğinde ise herhangi bir kaza yapmış kişilerin Montag Sürücü İçselliği Ölçeği’nde yüksek puan aldıkları bulunmuştur. Diğer bir deyişle, kaza yapıp yapmamanın nedenini içsel (örn., kendi kişisel davranışlarına atfedenler) etkenlere bağlayanlar daha fazla kaza yaptıklarını beyan etmişlerdir. Benzer bir şekilde ve farklı bir açıdan, bu kişiler, Çok Boyutlu Trafik Kontrol Odağı Ölçeği’nin Dışsal Kontrol Odağı alt ölçeğinde kaza yapmayanlardan daha düşük puanlar almışlardır. 

Ankete destek vermek için:  http://www.surveey.com/SurveyStart.aspx?lang=1&surv=08ddb77a3a184bf7873ddbe41fb781bf